Guddiga Dib-u-Eegista Macluusha (FRC) ayaa sheegay in ay macluul ku soo fool leedahay waqooyiga Marinka Gaza, ka dib go’doominta aan horey loo arag ee Israel.
Ciidamada Israel oo horaantii bishii October hawlgal militari ka bilaabay waqooyiga Marinka Gaza ayaa geliyay go’doomin guud, iyagoona diidan in la geeyo kaalmada bani’aadantinimo ee markii horeba sida weyn loogu baahnaa.
Guddiga FRC oo daba jooga fallanqaynta ay Guddiga Arrimaha Bani’aadantinimada ee IPC ka soo saareen inay adag tahay helitaanka cunto ku filan, sahayda caafimaadka iyo adeegyada aasaasiga ah ee guud ahaan Marinka Gaza ayaa ku dhawaaqay in dadka reer Gaza ay halis ugu jiraan inay wajahaan macluul degdeg ah.
“Dabeecadda xad dhaafka ah ee xaaladda, digniintan FRC waxay ku baaqeysaa in tallaabo degdeg ah laga qaado dhammaan dhinacyada ku lugta leh masiibadan bani’aadantinimo.” Ayaa lagu yiri bayaan ay soo saareen Guddiga FRC.
Bayaanka ayaa lagu sheegay “Xaaladda macuusha ee ka dhaceysa Marinka Gaza ayaa u sabab ah xaaladda, sida xowliga ah uga sii dareysa.”
Guddiga ayaa sheegay in si degdeg ah loogu baahan yahay in dhinacyada dagaalamaya ay u hagaajiyaan habdhaqankooda, si wax looga qabto masiibada bani’aadantinimo ee Marinka Gaza, gaar ahaan waqooyiga Gaza.
Digniintan ayaa la soo saaray, si loo muujiyo walaaca caaamiga ah ee ku aaddan masiibada gacan ku sameyska ah ee ay Israel ka abuurtay dhulka ay colaaddu halakeysay.
Dhanka kale Madaxa Hay’adda Caafimaadka Adduunka (WHO), Tedros Ghebreyesus ayaa codkiisa ku biiriyay walaaca isaga soo taraya ee la xiriira xaaladda bani’aadantinimo ee waqooyiga Gaza.
Madaxa Hay’adda WHO ayaa sheegay in si degdeg ah loogu baahan yahay in loogu gurmado dadka faraha badan ee weli ku go’doonsan dhulkaasi.
Qiyaastii 95,000 oo qof ayaa la sheegaa in ay ku xaniban yihiin halkaasi, kuwaa oo ay adag tahay in la gaarsiiyo gargaarka bani’aadantinimo ee naf badbaadinta.
Ka hor inta aysan Ciidamada Israel dib ugu laaban waqooyiga Gaza ayaa waxaa halkaasi deganaa in ka badan 400,000 oo qof. Inta badan dadkan ayaa lagu khasbay inay ka barakacaan guryahooda iyo goobihii kale ee ay gabaadsanayeen, ka dib markii la isugu daray gaajeysiin, xarig, dil, dhaawac iyo dawo la’aan.
Qaar badan oo dadkan ka mid ah ayaa ku dhintay duqaymaha iyo toogashada ay Ciidamada Israel ka wadaan qaybaha waqooyi ee Marinka Gaza, iyadoo tiro kale oo ka mid ahna ay Ciidamada Israel ka qabqabteen waddooyinka, isla-markaana ay la aadeen goobo aan la garaneyn.
Shaqaalaha caafimaadka ayaa sheegay in dhowr kun oo kale ay ku dhaawacmeen weerarada Ciidamada Israel, isla-markaana ay ku nabadgeli la’yihiin goobaha caafimaadka, oo xitaa wajahaya weerarada Militariga Israel, waana xilli dadkaasi ay halis ugu jiraan inay u dhintaan dawo la’aan.
Madaxa Hay’adda WHO, Tedros Ghebreyesus oo ka jawaabaya qaylo dhaanta shaqaalaha caafimaadka ayaa yiri “Waxaan ku baaqaynaa in si degdeg ah kor loogu qaado oo si badbaado leh loo gaarsiiyo gargaarka bani’aadantinimo, oo ay ugu horreeyan cuntada iyo dawooyinka.”
Beit Lahiya oo kale waxaa toddobaadkii hore looga dhawaaqay inay isu bedeshay aag masiibo, ka dib go’doominta daran ee Ciidamada Israel.
Tallaabooyinkan ay Israel uga sii dareyso xaaladda dadka rayidka ah ayaa dhalisay walaac caalami ah, iyadoona noloshii waqooyiga Gaza ay istaagtay.
Madaxa Xuquuqul Insaanka Qaramada Midoobey, Volker Türk ayaa shalay oo Jimcihii ahayd ku baaqay in si dhab ah loo eego eedeymaha ku saabsan xadgudubyada culus ee ka dhanka ah sharciga caalamiga ah ee bani’aadantinimada ee Israel ka gaysaneyso Marinka Gaza.
Hadalkiisa ayaa ka dambeeyay, ka dib markii xafiiskiisa uu soo saaray warbixin sheegeysa in toddobaatan boqolkiiba (70%) dadka lagu dilay Gaza ay yihiin haween iyo carruur.
Israel ayaa waxaa cad inaysan ahayn dowlad ixtiraamta, isla-markaana ku dhaqanta xeerarka caalamiga ah. Inkasta oo aysan jirin cid si dhab ah ugu la xisaabtameysa, haddana kama reebna inay noqoto dowlad go’doon ah, marka aad eegto dareenka kacsan ee bulshada caalamka iyo dowladaha soo badanaya ee diidan dhiigga ee gacmaha kula jirto.